speelt Dussek en Beethoven,
Componisten in de ban van Napoleon
Zondag 30 oktober 2022
Theaterzaal Kulturhus – Aanvang 15.00 uur
Inleiding door Willem Boelhouwer en Edwin Beunk – Aanvang 14.00 uur
Toegangskaart: € 21,50, inclusief de inleidingen
Jeugd t/m 18 jaar gratis
Lees hieronder de recensie van het optreden
Recensie optreden Riko Fukuda op 30 oktober 2022 in het Kulturhus Ruurlo
door Irene Witmer
Afgelopen zondag waren er een paar bijzondere gasten in Ruurlo: een Japanse pianiste met een bijzonder begrip voor muziek uit de klassieke periode, en een eeuwenoude vleugel, ruim tweehonderd jaar geleden gebouwd in Italië. De vleugel uit 1816 van instrumentmaker Lagrassa was ter beschikking gesteld door Edwin Beunk, verzamelaar en restaurateur van ‘vintage’ vleugels. Pianiste Riko Fukuda kon composities van Beethoven en Dussek ten gehore brengen zoals ze in de tijd van deze componisten moeten hebben geklonken.
Het was even wennen, een vleugel die zó anders klinkt dan wij tegenwoordig gewend zijn: om te beginnen veel zachter dan de Steinways van nu en met veel meer schakeringen in de klank. Kortom: het publiek moest de oren spitsen, maar werd beloond met virtuoze en fantasierijke interpretaties.
Voorafgaand aan het concert was er door Willem Boelhouwer en Edwin Beunk informatie gedeeld over respectievelijk het ontstaan van de muziekstukken en vleugels uit de tijd van Mozart en Beethoven. Dominante figuur in Beethovens en Dusseks tijdsgewricht was Napoleon. Het werd in het korte bestek van de inleiding duidelijk dat hij een groot vernieuwer was waaraan wij heden ten dage nog veel te danken hebben. Helaas werd zijn zucht naar macht hem uiteindelijk fataal.
De gespeelde werken werden alle drie geïnspireerd door gebeurtenissen die het gevolg waren van de oorlogen tegen Napoleon. Pruisen en het Habsburgse Rijk waren die begonnen in een poging de opmars van Napoleon te stuiten.
In Retour à Paris, beschrijft Dussek zijn vreugde en dankbaarheid in Parijs weer werk te hebben gevonden in dienst van Talleyrand, de minister van buitenlandse zaken onder Napoleon. Hij was werkloos geworden nadat zijn vorige broodheer, de Pruisische prins Louis Ferdinand was gesneuveld. Het eerste deel van het programma werd door Fukuda hartstochtelijk vertolkt. Het werd versterkt door de klank van de vleugel die minder gepolijst en eenvormig was dan een moderne vleugel, met expressieve bassen en harpachtige arpeggio’s en uiteindelijk eindigend in een subtiel piano. Het tweede en derde deel (een menuet) kregen veel sfeer mee, terwijl in het laatste deel, een koddige dans die met humor werd vertolkt, de bassen op geestige wijze het karakter bepaalden.
Het tweede werk schreef Dussek ter nagedachtenis aan de eerder genoemde prins Louis Ferdinand. Een heel andere sfeer werd hier door de pianiste opgeroepen: dramatisch en vervuld van verdriet. In het tweede deel daarvan vielen de syncopen op waarmee de rechterhand steeds de linkerhand volgde, door Fukuda technisch knap aaneengeregen als twee melodieën die elkaar soepel op de hielen zaten.
Beide stukken van deze Dussek zijn uitstekende muziek, het was de moeite waard ze te horen.
Tot slot dan Beethoven. Hij is krachtiger in zijn thema’s en werkt met een groter gebaar dan Dussek. Fukuda maakte hier gebruik van en presenteerde het driedelige werk in een uitstekende opbouw. In dit bekende opus 81a, genaamd Les Adieux uit 1809 bracht de authentieke vleugel andere dingen voor het voetlicht dan we gewend zijn; zo vielen bijvoorbeeld het prachtig sprankelend staccato op en wederom de geprononceerde bassen die een sterke dramatische werking mogelijk maakten.
Het was, mede door de combinatie van de voorafgaande inleidingen met het mooie spel, een interessante middag. De pianiste beloonde het applaus met een Moment Musical van Schubert.
Riko Fukuda – Fotograaf: Annelies van der Vegt
GESCHIEDENISLES OP EEN HISTORISCHE PIANO
Riko Fukuda, de gerenommeerde Japanse pianiste, expert in het bespelen van historische piano’s, neemt ons op 30 oktober mee terug in de tijd. Op een historische vleugel, gebouwd door John Broadwood in 1807, speelt de pianiste werken die Beethoven en Dussek componeerden tussen 1806 en 1809. Je krijgt dus de pianoklank te horen van de vroege 19e eeuw!
Napoleon en Beethoven waren zoals je vast wel weet tijdgenoten. Aanvankelijk was Beethoven een groot bewonderaar van de staatsman, maar die viel bij hem in ongenade toen hij zichzelf tot keizer uitriep. Tot die tijd was hij echter een belangrijke inspiratiebron voor Beethoven, net zoals hij dat was voor zijn collega Jan Ladislas Dussek. Beethoven was aanvankelijk een aanhanger van de Franse Revolutie: liberté, égalité, fraternité. Gelijkheid voor alle burgers voor de wet, afschaffing van de feodale privileges, scheiding van kerk en staat. Napoleon wilde deze beginselen – desnoods met geweld – over heel Europa verspreiden. Maar de 
macht smaakte te goed: in 1804 riep Napoleon zichzelf tot keizer uit. Met Beethovens bewondering was het toen gedaan.
Meer informatie
MUZIEK ALS KRONIEK VAN DE GESCHIEDENIS
In april 1809 verklaarde Oostenrijk de oorlog aan Frankrijk. Napoleons Grande Armée was echter oppermachtig. In mei werd Beethovens woonplaats Wenen ingenomen. De Habsburgse keizerlijke familie was al op de vlucht geslagen met Beethovens leerling, aartshertog Rudolph von Habsburg, de zoon van de keizer.
Onder de indruk van deze dramatische omstandigheden schreef Beethoven zijn op. 81a ‘les Adieux’; hij droeg het werk op aan de aartshertog.
Jan Ladislas Dussek werd in 1760 geboren in Bohemen (nu Tsjechië), maar hij verliet al op jonge leeftijd zijn geboortestreek. Hij was bijna overal in Europa actief als hofmusicus en pianovirtuoos. Uiteindelijk trad hij in 1803 in dienst van de Pruisische prins Louis Ferdinand, een zeer goede pianist en verdienstelijk amateur-componist. Aan de vooravond van de slag bij Jena, op 10 oktober 1806, sneuvelde de prins bij Saalfeld. Dussek was geschokt en componeerde als reactie zijn ‘Elégie sur la mort du prince Louis Ferdinand’. Hij was nu zonder dienstverband en in 1807 keerde hij terug naar Parijs – voor hem bekend terrein, want hij was van 1786 tot 1789 muziekleraar geweest van Marie Antoinette. Hij trad in dienst van Talleyrand, de minister van buitenlandse zaken van Napoleon. Als dank voor deze aanstelling schreef hij toen de Sonate op. 70 ‘Le retour à Paris’.
Lees meer…
RIKO FUKUDA
Riko Fukuda, geboren in Tokyo, studeerde daar hobo aan het Toho-Gakuën Conservatorium. Pianoles kreeg ze al vanaf haar derde jaar. In 1989 ontving ze een Nederlandse beurs om historische uitvoeringspraktijk op fortepiano’s te studeren bij Stanley Hoogland aan het Koninklijke Conservatorium in Den Haag. Inmiddels heeft ze naam gemaakt als solist en kamermuziekspeler. Door de samenwerking met haar man Edwin Beunk, verzamelaar en restaurateur van historische piano’s, is ze constant in de gelegenheid om op verscheidene fortepiano’s uit de 19e eeuw te spelen en inmiddels is ze een autoriteit op dit gebied.
Riko Fukuda’s opnames van piano-solowerken van Dussek en Pinto werden enthousiast begroet door de pers. Met de Kölner Akademie o.l.v. Michael Alexander Willens ontrukte ze via cd-opnames pianoconcerten van Sigismund Neukomm en Anton Eberl aan de vergetelheid. Van haar Nepomuk Fortepiano Quintet verschenen inmiddels ook vier cd’s; daarop naast het beroemde Forellenkwintet van Schubert, pianokwintetten in dezelfde bezetting van Hummel, Onslow en Ries.
Edwin Beunk
Broadwood vleugel – Foto: Beunk Fortepianos
INLEIDING
Voorafgaand aan het concert zal Willem Boelhouwer, lid van de Muziekgroep van de KunstKring, dieper ingaan op de roerige tijden die de overgang vormden tussen classicisme en romantiek. Daarna licht de bekende pianorestaurateur Edwin Beunk de verschillen in klank en constructie toe tussen de vleugel uit de vroege 19e eeuw die Riko Fukuda zal bespelen, en de moderne instrumenten.
PROGRAMMA
J.L.Dussek – Sonate op. 70 ‘Le retour à Paris’ (1807)
Pauze
J.L.Dussek (1760-1812) – Elégie sur la mort du prince Louis Ferdinand de Prusse (1806)
L. van Beethoven (1770-1827) – Sonate op. 81a ‘Les Adieux’ (1809)