Meesterlijke muziek van Mozart, Tsjaikovski en Sjostakovitsj
Zaterdag 11 februari 2023
Theaterzaal Kulturhus – Aanvang 20.00 uur
Toegangskaart € 21,50
Jeugd t/m 18 jaar gratis toegang
Lees de recensie van dit optreden hieronder

Recensie: Prachtig concert van het Dudok strijkkwartet op 11 februari 2023
door Willem Boelhouwer

Zaterdagavond verwelkomde een meer dan 100-koppig publiek het bekende Dudok strijkkwartet dat ook internationale faam geniet. Het kwartet bestaat uit de violisten Judith van Driel en Marleen Wester, de altvioliste Marie-Louise de Jong en cellist David Faber. Zij hebben de muzikale architect Dudok als naamgever gekozen. De musici leidden elk stuk in met een korte toelichting, hetgeen door het publiek zeer op prijs werd gesteld.
De musici speelden staande (behalve natuurlijk de cellist), waardoor het publiek een goed zicht kreeg op de onderlinge interacties. Het was duidelijk te zien dat de musici niet alleen hun eigen instrument en eigen partij volkomen beheersten, maar ook de andere partijen goed kenden. Zo ontstond een muzikaal gesprek tussen vier gelijkwaardige spelers.
Begonnen werd met het laatste kwartet van Mozart, geschreven in opdracht van de cello spelende Pruisische koning Friedrich Wilhelm II. Geen wonder dat de cello regelmatig solistisch op de voorgrond mocht treden. Wat bij Mozart steeds weer opvalt is zijn volmaakte vormbeheersing. Er staat geen noot te veel in de partituur die als een open boek voor de luisteraar ligt. Dat maakt de uitvoering ook zo riskant: elke storing is direct hoorbaar. Maar het Dudok kwartet wist er wel raad mee. Het werd een topuitvoering waarin alles klopte.
Van een heel andere aard is het 2^e strijkkwartet van Tsjaikovski. Dit werk is een afspiegeling van het dramatische leven van de componist. Hij had het als homoseksueel in het tsaristische Rusland bijzonder zwaar. In de muziek klinkt dit in alle delen door, vooral in het derde, langzame deel is het een en al tragiek. Misschien biedt alleen deel 2 met zijn merkwaardige 5/4 maat enige troost en verlichting.
Na de pauze volgde nog het 5^e strijkkwartet van Sjostakovitsj. Het was een muzikale reis door een turbulente tijd: op de ineenstorting van het tsarenrijk volgde de terreur van de communistische partij die nog veel erger was. Menige luisteraar zal zijn gedachten ook hebben laten uitgaan naar de huidige tijd. Sjostakovitsj durfde dit dramatische kwartet pas te laten uitvoeren na de dood van Stalin (1953). In het eerste deel dook herhaaldelijk de “signatuur” DSCH op. De noten die bij deze  4 letters horen vormen het begin van de naam Dmitri Sjostakovitsj. De altvioliste liet dit motief even kort horen tijdens de inleiding van David Faber. De Dudoks haalden alles uit de kast: enorme uitbarstingen met veel passie, maar ook lange, verstilde passages. Met de sordino op de kam van de instrumenten geplaatst leek de muziek wel uit een ander wereld te komen. Het publiek zat op het puntje van de stoel ademloos te luisteren naar de langzaam wegstervende klanken.
De KunstKring is er weer in geslaagd voortreffelijke musici te ontvangen in de Achterhoek. Het is te hopen dat ze nog eens terugkomen!

Dudok Quartet Photo: Marco Borggreve

Meesterlijke muziek van Mozart, Tsjaikovski en Sjostakovitsj

Wat de symfonie is voor de orkestmuziek, is het strijkkwartet voor de kamermuziek: het genre waarin componisten in de 18e, 19e en 20ste eeuw op de toppen van hun kunnen konden presteren. De hoogste vorm waaraan elk zichzelf respecterend componist zich wel moest wagen. Maar dat betekent niet dat deze stukken droog en afstandelijk waren. Juist in het strijkkwartet konden componisten grote emoties kwijt.

Chaos in plaats van muziek
Sjostakovitsj schreef met zijn vijfde kwartet een aangrijpend stuk. De componist ondervond veel kritiek van het Stalin-bewind (“chaos in plaats van muziek!”) en werd gedwongen zijn componeerstijl aan te passen: propaganda in de vorm van klanken. Maar hij bleef toch zijn ware gevoelens uiten in werken die hij jarenlang geheim hield, zoals dit strijkkwartet, waarin hij juist het zware bestaan en de angstcultuur onder het repressieve beleid onder Stalin vertolkt. Pas na diens dood in 1953 durfde Sjostakovitsj dit werk te laten uitvoeren.
Tsjaikovski stond nog aan het begin van zijn carrière toen hij zijn strijkkwartetten schreef. De combinatie van emotionele gelaagdheid met vakmanschap die hierin te horen zijn, zouden hem later erkenning brengen en bestempelen tot de grootste Russische componist uit de Romantiek.
Voor Wolfgang Mozart was het 23e strijkkwartet juist zijn laatste. Hij schreef het een jaar voor zijn dood en in een periode waarin hij gebukt ging onder geldgebrek. Maar zelfs onder de moeilijkste omstandigheden is er bij ‘Woolfie’ ruimte voor optimisme en humor, een opgewekte start dus van het concert op 11 februari.

Dudok Kwartet
Het Dudok Kwartet is een Nederlands strijkkwartet met een indrukwekkende internationale carrière. Het was bijvoorbeeld te horen in beroemde zalen als het Konzerthaus in Wenen, de Wigmore Hall Londen, Library of Congress in Washington, het Beethovenhaus Bonn en de String Quartet Biënnale Amsterdam, naast frequente optredens in zowel het Concertgebouw als het Muziekgebouw in Amsterdam. En u herinnert zich natuurlijk hun optreden in Ruurlo in onze theaterzaal in 2019. Tijdens de coronacrisis van 2020 maakte het Dudok Kwartet een eigen vierdelige concertserie ‘Signature Sessions’, live-registratie van 17 nieuwe bewerkingen voor strijkkwartet, alsmede de publicatie van de bladmuziek van deze arrangementen. Daarnaast startte het kwartet een eigen podcastreeks, getiteld ‘Muziekverhalen’, waarin ze hun diepgravende benadering van de klassieke componisten verhalend toelichten.
De leden van het Dudok Quartet Amsterdam leerden elkaar kennen in het Ricciotti Ensemble en studeerden bij de leden van het Alban Berg Quartett aan de Hochschule für Musik in Keulen en vervolgens aan de Nederlandse Strijkkwartet Academie bij Marc Danel. Naast de Borletti-Buitoni Trust Award 2018 won het kwartet prijzen op het internationaal strijkkwartetconcours in Bordeaux en op het Joseph Joachim Internationaal kamermuziekconcours in Weimar. In 2014 ontving het kwartet de prestigieuze Kersjesprijs. Het kwartet speelt op instrumenten die ze in bruikleen hebben van het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds (NMF); violen van Francesco Goffriller (1725) en Vincenzo Panormo (1810), een altviool van Jean-Baptiste Léfèbvre (1760) en een cello van Jean-Baptiste Vuillaume (1850).
Willem Marinus Dudok (1884 – 1974), naamgever van het kwartet, was een bekende Nederlandse architect. Ook was hij een groot muziekliefhebber: hij kwam uit een muzikale familie en componeerde in zijn vrije tijd. “Meer dan aan alle bouwkunstenaars heb ik aan de componisten te danken”, schreef hij. “Ik voel diep de gemeenschappelijke basis van de muziek en de architectuur: ze ontlenen immers beide haar waarde aan de juiste maatverhoudingen.”

Programma
Mozart – Strijkkwartet nr. 23 in F, KV 590
Tsjaikovski – Strijkkwartet nr. 2 in F, op. 22
—-
Sjostakovitsj – Strijkkwartet nr. 5, op. 92